โครงการ Saturday School eXpansion Samut Sakhon หรือ “โรงเรียนวันเสาร์สมุทรสาคร” หนึ่งในโครงการดี ๆ เพื่อพัฒนาการศึกษาจังหวัดสมุทรสาคร โดยในตอนริเริ่มโครงการฯ ได้ประสานความร่วมมือระหว่างมูลนิธิโรงเรียนวันเสาร์ และเทศบาลนครสมุทรสาคร ในการส่งเสริมการศึกษานอกเวลาเรียน โดยเลือกโรงเรียนเทศบาลบ้านมหาชัย (อนุกูลราษฎร์) ในสังกัดเทศบาลนครสมุทรสาคร เป็นสถานศึกษานำร่องของโครงการฯ ในซีซั่นแรก
มีคณะทำงานและครูอาสากว่า 40 ชีวิต รวมถึงคณะครูของทางโรงเรียนฯ ร่วมจัดการเรียนการสอนแก่นักเรียนในระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นประมาณ 80 คน ในวิชาขายของออนไลน์, วิชาสื่อสารมวลชน/Content Creator และวิชาศิลปะสร้างสรรค์ เปิดชั้นเรียนทุกเช้าวันเสาร์เป็นเวลา 8 สัปดาห์ ตั้งแต่ช่วงเดือนธันวาคม 2567 – กุมภาพันธ์ 2568
กระทั่งมาถึงวัน Big Day Samut Sakhon 2025 ซึ่งเป็นการสรุปโครงการฯ ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา มีบุคคลสำคัญจากภาคส่วนต่าง ๆ ได้เห็นผลงานจากน้อง ๆ ที่ได้ร่วมกันสร้างสรรค์ออกมา ไม่ว่าจะเป็นโชว์การไลฟ์ขายสินค้าออนไลน์ การจัดแสดงผลงานศิลปะภาพวาด-งานเซรามิก และการทำคลิปวีดิโอส่งเสริมการท่องเที่ยวท่าฉลอม เป็นการจุดประกายความฝันในการศึกษาต่อ และการประกอบอาชีพของน้อง ๆ ในอนาคต อีกทั้งแสดงถึงผลสัมฤทธิ์ของโครงการฯ ที่จะได้เป็นโมเดลการศึกษานอกเวลาเรียน ขยายผลไปยังโรงเรียนอื่น ๆ อีกด้วย
“สาครออนไลน์” พูดคุยกับ “พี-ธนชัย เรืองชัยสิทธิ์” หัวหน้าโครงการโรงเรียนวันเสาร์สมุทรสาคร ถึงเรื่องราวกว่าจะมีวันนี้ของโครงการโรงเรียนวันเสาร์สมุทรสาคร และก้าวต่อไปในซีซั่นที่ 2
ธนชัย เล่าว่า Saturday School หรือ โรงเรียนวันเสาร์ ก่อตั้งขึ้นจากแนวความคิดของ “ยีราฟ” สรวิศ ไพบูลย์รัตนากร ซึ่งดำเนินการมากว่า 10 ปี ก่อนจะมีโครงการ Expansion ขยายออกมานอกกรุงเทพฯ โดยมีองค์ประกอบหลัก 3 ส่วน คือ คณะทำงานอาสา ครูอาสา และนักเรียน โดยคณะทำงานฯ เป็นผู้คัดเลือกอาสาสมัครเข้ามาเป็นครูอาสา สอนนอกเวลาเรียนให้กับน้อง ๆ นักเรียนที่สมัครใจมาเรียน ส่วนวิชาเรียนเป็นวิชาที่เกิดจากการเลือกตามความสนใจของน้อง ๆ
ส่วนตัวแล้วรู้จักกับพี่ยีราฟ ผู้ก่อตั้ง Saturday School มา 10 กว่าปีแล้ว จึงสนใจที่จะดึงโครงการนี้เข้ามาที่จังหวัดสมุทรสาคร เพราะเห็นว่าการศึกษาในจังหวัดฯ ยังเหลื่อมล้ำสูง และโครงการนี้จะเป็นการเสริมเครื่องมือและติดอาวุธด้านอาชีพให้กับน้อง ๆ ตามเป้าหมายสามส่วนของโครงการ ประการแรก คือ การสร้างรายได้ ประการที่สอง คือ การสร้างโอกาสในการเรียนต่อ ม.ปลาย ถึงมหาวิทยาลัย หรือแม้แต่การฝึกงาน โดยให้น้อง ๆ ได้ใช้พื้นที่ตรงนี้ในการเก็บ Portfolio หรือแฟ้มสะสมผลงาน และประการที่สาม คือ การเป็น Change Maker หรือ “ผู้สร้างการเปลี่ยนแปลง” ที่เราพยายามปลูกฝังให้เยาวชนหรืออาสาสมัครได้เข้ามามีส่วนร่วมต่อการเปลี่ยนแปลงเมืองของตัวเอง
อีกหนึ่งสาเหตุที่สนใจดึง Saturday School เข้ามา เพราะจังหวัดสมุทรสาครยังต้องการหน้าที่ที่สำคัญนี้มากยิ่งขึ้น ได้แก่ “นักกระบวนกร” (Facilitator) หรือผู้ที่ทำหน้าที่รับฟังอย่างเข้าใจและแลกเปลี่ยนกันอย่างสร้างสรรค์ ซึ่งจะนำไปสู่ผลลัพธ์บางอย่างร่วมกัน ดังนั้นจึงคิดว่าโครงการนี้ น่าจะเป็นหนึ่งในเครื่องมือที่จะช่วยสร้างแรงบันดาลใจ สร้างโอกาสให้คนในจังหวัดฯ ในรูปแบบอาสาสมัครได้เข้ามาร่วมขับเคลื่อนจังหวัดสมุทรสาครกันมากยิ่งขึ้น
“บริบทการเปลี่ยนแปลงในโลกยุคปัจจุบัน เปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว ทั้งเทคโนโลยี ทั้งโอกาส ทั้งการสื่อสารที่ไร้พรมแดนมากขึ้น โรงเรียนวันเสาร์จะเข้ามาช่วยเติมเต็มผู้เรียนให้เท่าทันกับโอกาสแห่งการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็ว เป็นพื้นที่ให้ทุกคนได้มาเรียนรู้ร่วมกัน ซึ่งจากข้อมูลก็พบว่า สมุทรสาครมีเด็กเปราะบางค่อนข้างเยอะ มีเด็กจำนวนไม่น้อยที่ขาดการเข้าถึงทรัพยากรทางการศึกษา ดังนั้นคำว่า “โอกาส” จึงเป็นสิ่งสำคัญและจำเป็นมาก ๆ สำหรับพวกเขา เด็ก ๆ ที่เข้าร่วมโครงการโรงเรียนวันเสาร์ สามารถเอาความรู้จากครูอาสาไปใช้ประกอบอาชีพได้เลยตั้งแต่วันนี้ โดยที่ไม่ต้องรออีก 5-10 ปี เด็กเอาเครื่องมือไปเติบโตได้ทันที” ธนชัย กล่าว
เมื่อพูดถึงโรงเรียนวันเสาร์สมุทรสาคร ซีซั่นแรกที่ผ่านมา ณ โรงเรียนเทศบาลบ้านมหาชัย (อนุกูลราษฎร์) ธนชัย เล่าว่า ได้เปิดสอนด้วยกัน 3 วิชา ตามความสนใจของผู้เรียน คือ วิชาขายของออนไลน์, วิชาสื่อสารมวลชน/Content Creator และวิชาศิลปะสร้างสรรค์ ซึ่งจะเห็นได้ว่าทั้ง 3 วิชานี้ เป็นวิชาที่สามารถทำมาหากินได้ สามารถเพิ่ม Portfolio ให้ตัวเองได้ และสามารถขับเคลื่อนและพัฒนาจังหวัดสมุทรสาครได้ด้วย ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของโครงการนี้ ที่ผู้เรียนและสังคมจะเติบโตไปพร้อม ๆ กัน
อีกทั้งในโครงการซีซั่นแรกนี้มีความเปิดกว้างมาก โดยเปิดรับผู้ร่วมงานทุกคนโดยไม่จำกัดอายุและประสบการณ์ จึงมีครูอาสาตั้งแต่อายุ 15-65 ปี เพราะเราเชื่อในความหลากหลาย และกระบวนการ Facilitate ก็จะช่วยสร้างเสน่ห์ของความคิดและประสบการณ์ที่แตกต่างหลากหลาย รวมถึงเปิดให้อาสาสมัครทุกกลุ่มเข้ามาปล่อยศักยภาพที่ตัวเองมีและร่วมสร้างความเปลี่ยนแปลงของเมืองด้วยกัน
ส่วนการวางหลักสูตร Course Outline ซึ่งในซีซั่นแรกมี 8 สัปดาห์ ก็จะตั้งโจทย์ว่าจะวางจุดที่มีความสำคัญหลักอย่างไร ตั้งแต่พื้นฐานในคาบแรก จนถึงการเรียนรู้ขั้นสูงในคาบสุดท้าย แต่ที่สำคัญทุกวิชาจะต้องมี “ผลงาน” เป็นตัวชี้วัดว่าเด็กมาเรียนแล้วมีความรู้ความเข้าใจในเนื้อหาไหม? สามารถนำไปต่อยอดสร้าง Portfolio ต่อยอดทางอาชีพได้รึเปล่า? โดยจะมีหนึ่งสัปดาห์ที่เรามอบโอกาสในการเรียนรู้นอกห้องเรียนให้กับเด็ก ๆ ได้ออกไปเรียนรู้ ไปเวิร์กช็อปจากผู้เชี่ยวชาญหรือผู้ประกอบการโดยตรง
เช่น วิชาขายของออนไลน์ พาไปดูสตูดิโอของ TikToker รายหนึ่งที่ อ.บ้านแพ้ว ไปเรียนรู้วิธีการไลฟ์ขายของจากผู้เชี่ยวชาญโดยตรง หรือวิชาสื่อสารมวลชนฯ พาไปเรียนรู้การทำรีวิว ทำคลิปวีดิโอการส่งเสริมการท่องเที่ยววิถีชุมชนตำบลท่าฉลอม จากอินฟลูเอนเซอร์มืออาชีพ ซึ่งส่วนหนึ่งก็เป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวให้กับสมุทรสาครไปในตัวด้วย ส่วนวิชาศิลปะสร้างสรรค์ ได้พาน้อง ๆ ไปปั้นเซรามิกกับสตูดิโอ Thacha.Clay ต.บางหญ้าแพรก โดยให้โจทย์เกี่ยวกับการพัฒนาศิลปะในสมุทรสาคร สร้างเสน่ห์และความมีอารยะในสมุทรสาครให้เติบโตขึ้น ให้สมุทรสาครไม่ได้มีแค่เรื่องเศรษฐกิจการค้าอย่างเดียว แต่มีเรื่องศิลปะและความคิดสร้างสรรค์เข้ามาผสมผสานด้วย
ส่วนเรื่องการสนับสนุนของโครงการโรงเรียนวันเสาร์สมุทรสาครนั้น ตามโมเดลทั่วไป ทางมูลนิธิโรงเรียนวันเสาร์ จะสนับสนุนงบประมาณให้ แล้วอาสาสมัครก็เอาไปทำตามงบที่มี แต่สำหรับโครงการนี้ทำต่างออกไป เพราะว่าใช้งบของทางโรงเรียน 100 เปอร์เซ็นต์ ในการขับเคลื่อนซีซั่นแรก ซึ่งข้อดีคือพอโรงเรียนมีความพร้อม ผู้บริหารเห็นชอบด้วย โครงการก็เติบโตได้ง่าย นักเรียนเข้ามามีส่วนร่วมได้ง่าย ซึ่งในส่วนนี้ ได้มีภาคเอกชนเข้ามาสนับสนุนอาหารกลางวัน ของว่าง สิ่งของ มาสนับสนุนตลอดทั้งโครงการในซีซั่นที่ 1 นอกจากนี้ยังได้รับการสนับสนุนดำเนินโครงการผ่านไปยังมูลนิธิฯ เพื่อเตรียมสนับสนุนโครงการในซีซั่นที่ 2 ต้องขอบคุณทางเทศบาลนครสมุทรสาคร ที่มีนโยบายสนับสนุนโครงการฯ รวมถึงโรงเรียนเทศบาลบ้านมหาชัย (อนุกูลราษฎร์) ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากทั้งคณะผู้บริหารและคุณครูเป็นอย่างดี นอกจากนี้ ยังมีอีกหลายภาคส่วนที่สนับสนุนทั้งแรงกาย แรงใจ ตลอดจนการเยี่ยมชมและให้คำปรึกษาคณะทำงานตลอด 8 สัปดาห์ของโครงการ
สำหรับความประทับใจในโครงการโรงเรียนวันเสาร์สมุทรสาคร ซีซั่นแรก ธนชัย เปิดเผยว่า ทางท้องถิ่นให้ความสำคัญมาก ๆ เมื่อมีการจัดกิจกรรม Campus Tour ก็มีผู้ใหญ่จากหลายภาคส่วนมาเยี่ยมชมโครงการ ทั้งในส่วนของเทศบาลนครสมุทรสาคร สส. สว. หรือแม้แต่ผู้สนับสนุน พร้อมแลกเปลี่ยนแนวทางการดำเนินโครงการด้วย แต่สิ่งที่ตนประทับใจมากที่สุด คือน้อง ๆ นักเรียนที่สละเวลาวันเสาร์มาเรียนหนังสือ เข้าใจว่าซีซั่นนี้วิชาของเราค่อนข้างยากและโตกว่าวัยของเขานิดหนึ่ง แต่น้อง ๆ ก็ยังมีความตั้งใจ ที่ภูมิใจที่สุดน้อง ๆ พูดออกมาเองว่า เขารู้สึกว่าการที่เขามาเรียนในทุก ๆ เสาร์นั้นได้อะไรกลับไป สามารถนำไปใช้ได้จริง และรู้สึกว่าตอบโจทย์การใช้ชีวิตของเขาในอนาคต เพราะเมื่อเขามีความฝัน แล้วได้ใช้เครื่องมือที่โครงการฯ ถ่ายทอดให้ในชีวิตจริง สร้างให้เกิดขึ้นจริงเรื่อย ๆ เป็นกระบวนการที่ตนรู้สึกว่าเรามาในทิศทางที่ดี ให้น้อง ๆ นำเอาความฝันมาสู่ความเป็นจริงมากยิ่งขึ้น
“ในอนาคตเรายังอยากทำบริบทที่เป็นแนวนอนมากขึ้น คือเข้าไปเกี่ยวข้องกับชุมชนและผู้ประกอบการมากขึ้น ด้วยการเข้าไปประสานความร่วมมือกับชุมชน กับผู้ประกอบการภาคเอกชน เพื่อร่วมกันเปลี่ยนแปลงและพัฒนาเมือง ซึ่งผู้เรียนอาจเป็นเด็กมัธยมปลายที่สนใจอยากพัฒนาบ้านเมือง สนใจพัฒนาสมุทรสาคร คราวนี้ก็จะพลิกจากที่รายได้เป็นตัวนำกลายเป็นสังคมนำก่อน และส่วนที่สองคือ เราต้องการให้คณะทำงานส่วนกลางของสมุทรสาครผลักดันในเชิงนโยบายสาธารณะมากขึ้น เปิดเสวนาเชิงวิพากษ์ในประเด็นเกี่ยวกับนโยบายการศึกษา แนวทางการพัฒนาการศึกษามากยิ่งขึ้น เป็นพื้นที่สาธารณะให้คนมาร่วมคิดร่วมสร้าง” ธนชัย กล่าวเพิ่มเติม
สำหรับโครงการ “โรงเรียนวันเสาร์สมุทรสาคร” ซีซั่นที่ 2 ยังได้รับการสนับสนุนจากเทศบาลนครสมุทรสาครและสถานศึกษาในสังกัด โดยได้เริ่มเปิดรับสมัครคณะทำงานอาสาแล้ว ครั้งนี้เปิดสอนในสถานศึกษา 2 แห่ง ได้แก่ โรงเรียนเทศบาลวัดเจษฏาราม (เชยวิทยาทาน) และโรงเรียนเทศบาลวัดช่องลม (เปี่ยมวิทยาคม) เริ่มทำกิจกรรมตั้งแต่เดือนพฤษภาคม – สิงหาคม 2568 ผู้สนใจสามารถติดต่อสอบถาม และสมัครเข้าร่วมโครงการได้ที่ Facebook : Saturday School
-กิตติกร นาคทอง-
