สะดวกซื้อทุกซอย ผูกขาดคนสมุทรสาคร?
ตีพิมพ์ครั้งแรก หนังสือพิมพ์เสียงสาคร ฉบับประจำเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2558
กระแสแคมเปญรณรงค์ในโลกออนไลน์ เชิญชวนให้คนไทยงดซื้อของในร้านสะดวกซื้อแห่งหนึ่ง ด้วยเหตุผลที่ว่าต้องการต่อต้านการผูกขาดทางการค้าของบริษัทยักษ์ใหญ่ในประเทศไทย ทำให้ผู้บริหารร้านสะดวกซื้อรายนั้นออกมายอมรับว่ายอดขายลดลงไปอยู่บ้าง รวมถึงผลที่ส่งมาถึงตัวแบรนด์ของร้านสะดวกซื้อชื่อดังด้วยเช่นกัน
ด้วยความที่เราสงสัยว่า สมุทรสาครบ้านเราซึ่งเป็นจังหวัดขนาดเล็ก แต่เต็มไปด้วยประชากรแฝงและแรงงานต่างๆ ที่อาจเรียกได้ว่ามีความสำคัญทางเศรษฐกิจไม่น้อยกว่าใคร นอกจากห้างค้าปลีก ห้างค้าส่งแล้ว นึกสงสัยว่าจะมีร้านสะดวกซื้อแบรนด์ต่างๆ มาเปิดมากน้อยขนาดไหน
ข้อมูลจากการสำรวจพบว่า ในจังหวัดสมุทรสาครมีร้านสะดวกซื้อที่มีสาขามากที่สุดเป็นอันดับหนึ่ง ได้แก่ เซเว่นอีเลฟเว่น มีมากถึง 124 สาขา อำเภอเมืองสมุทรสาครมีสาขามากถึง 77 สาขา กระทุ่มแบน 43 สาขา และบ้านแพ้วซึ่งเป็นพื้นที่เกษตรกรรมยังมีสาขาตั้งอยู่มากถึง 4 สาขา
ยิ่งลงลึกไปในแต่ละตำบลจะเห็นได้ว่า สาขาของเซเว่นอีเลฟเว่นส่วนใหญ่จะอยู่ในย่านชุมชน ในพื้นที่ ต.มหาชัย มีมากถึง 18 สาขา รองลงมา ต.ท่าทราย มี 11 สาขา ต.โคกขาม และ ต.คอกกระบือ ตำบลละ 8 สาขา ส่วน อ.กระทุ่มแบน พบมากที่สุดในพื้นที่ ต.อ้อมน้อย มีมากถึง 18 สาขา ต.คลองมะเดื่อ มี 11 สาขา
สำหรับ อ.บ้านแพ้ว เดิมมีสาขาบ้านแพ้วในตัวอำเภอ ก่อนที่จะตั้งสาขาตลาดนัดบ้านแพ้ว ที่ ต.หลักสาม อย่างไรก็ตาม พบว่าพื้นที่เกษตรกรรมอย่างเช่น ต.เกษตรพัฒนา มีร้านเซเว่นอีเลฟเว่นมาเปิดสาขาคลองตัน รวมทั้งเมื่อไม่กี่เดือนที่ผ่านมาได้เปิดสาขาชุมชนเจ็ดริ้ว ในพื้นที่ ต.เจ็ดริ้ว ซึ่งอยู่ใกล้วิทยาลัยการอาชีพบ้านแพ้ว
นอกจากนี้ หากจำแนกสาขาในสถานีบริการน้ำมัน ปตท. พบว่ามีจำนวน 15 สาขา ส่วนมากมักจะตั้งอยู่บนถนนสายหลักที่มีปริมาณการจราจรหนาแน่น ได้แก่ ถนนพระราม 2 มี 6 สาขา, ถนนเศรษฐกิจ 1 มี 5 สาขา, ถนนเอกชัย มี 2 สาขา, ถนนเพชรเกษม มี 1 สาขา และถนนบ้านแพ้ว-พระประโทน มี 1 สาขา
ด้านแฟมิลี่มาร์ท ดูเหมือนว่าการขยายสาขาจะเป็นไปอย่างไม่หวือหวามากนัก โดยทั้งจังหวัดมีเพียงแค่ 12 สาขา เน้นย่านชุมชน ขณะที่เทสโก้ โลตัส เอ็กซ์เพรส ร้านสะดวกซื้อจากห้างค้าปลีกชื่อดัง มีสาขาในจังหวัดสมุทรสาคร 25 สาขา ส่วนมินิบิ๊กซี ของห้างค้าปลีกอีกแบรนด์หนึ่งมี 13 สาขา โดยมีสาขาในสถานีบริการน้ำมันบางจาก 5 สาขา
กรณีห้างค้าปลีกเข้ามาตั้งสาขาในจังหวัด ส่งผลกระทบต่อบรรดาพ่อค้าแม่ค้าในร้านค้าหรือตลาดสดที่ไม่สามารถเอาชนะวิถีโมเดิร์นเทรด โดยเฉพาะทุนและเครื่องมือทางการตลาดที่เหนือกว่า แน่นอนว่าผลกระทบต่อการเข้ามาของร้านสะดวกซื้อก็ยิ่งซ้ำเติมให้ร้านค้าของคนพื้นที่ หากไม่ปรับตัวก็เริ่มทยอยล้มหายตายจาก
จากกระแสดังกล่าวทำให้มองเห็นว่า มีหลายองค์กรพยายามผลักดันกฎหมาย โดยมีแนวคิดที่จะยกร่างพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ป้องกันการแข่งขันทางการค้า ซึ่งโดยหลักการโดยจะเป็นการสร้างหลักการคุ้มครองทางการค้าทั้งระบบ ไม่ให้ถูกเอาเปรียบโดยไม่เป็นธรรมจากผู้ประกอบการรายใหญ่ โดยไม่เจาะจงว่าเป็นแบรนด์ใด
นอกจากนี้ คณะกรรมาธิการปฏิรูปการคุ้มครองผู้บริโภค สภาปฏิรูปแห่งชาติ (สปช.) ก็จะผลักดันกฎหมายเพื่อการจัดตั้งองค์การอิสระเพื่อการคุ้มครองผู้บริโภค ทำหน้าที่ให้ความเห็นประกอบการพิจารณาของหน่วยงานของรัฐในการตรากฎหมายและบังคับใช้กฎหมายและกฎ รวมทั้งยังเสนอปรับปรุงกฎหมาย เช่น พ.ร.บ.คุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ.2522, พ.ร.บ.การแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2542 ให้มีความทันสมัยและทันต่อเทคโนโลยีที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว
ก็คงต้องดูกันต่อไปว่า ผลที่สุดการผลักดันกฎหมายจะทำให้ลดการผูกขาดการค้าของธุรกิจขนาดใหญ่ โดยผู้ประกอบการมีการแข่งขันกันอย่างเสรีและเป็นธรรมได้จริงหรือไม่ หรือที่สุดกว่าถั่วจะสุกงาก็ไหม้ไปเสียแล้ว.