ภาพ : บุญเลิศ โกมลหิรัญ

นี่เป็นสภาพของป้อมวิเชียรโชฎก โบราณสถานของชาติชิ้นสำคัญ และเป็นสถานที่ทางประวัติศาสตร์ที่คนสมุทรสาครรู้จักเป็นอย่างดี วันนี้ตกอยู่ในสภาพเสื่อมโทรม อันเนื่องมาจากมีกลุ่มวัยรุ่น ซึ่งคาดว่าน่าจะเป็นนักเรียนในละแวกตัวเมืองสมุทรสาคร พ่นสีสเปรย์ลงไปในกำแพง ด้วยความคึกคะนอง ทั้งที่เพิ่งจะบูรณะเมื่อไม่นานมานี้

ป้อมวิเชียรโชฎกนั้น ในสายตาคนมหาชัยส่วนใหญ่ หากได้ผ่านไปมามักจะถูกมองข้าม เพียงเพราะบริเวณนั้นเป็นสถานที่จอดรถ สำหรับผู้ที่เข้ามาสักการะศาลเจ้าพ่อหลักเมืองสมุทรสาคร หรือมาจับจ่ายซื้อของในตลาดมหาชัย ทั้งๆ ที่หากย้อนกลับไปในอดีต ป้อมวิเชียรโชฎกถือได้ว่าเป็นสถานที่ประวัติศาสตร์ที่สำคัญในสมุทรสาคร

และเป็นที่ปกป้องรักษาแผ่นดิน ให้รอดพ้นจากอริราชศัตรูเมื่อ 185 ปีมาแล้ว!

ภาพจากแฟ้ม

ป้อมวิเชียรโชฎก สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2371 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาโชฎกราชเศรษฐี (ทองจีน) เป็นแม่กอง สร้างป้อมขึ้น เพื่อรักษาปากน้ำท่าจีนที่เมืองสมุทรสาคร เมื่อแล้วเสร็จพระราชทานนามว่า “ป้อมวิเชียรโชฎก”

สาเหตุของการสร้างป้อมขึ้น เนื่องจากในสมัยรัชกาลที่ 3 ไทยเกิดกรณีพิพาทกับญวน เรื่อง เจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเกรงว่า ญวนจะยกกำลังทางเรือมารุกรานไทยจึงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างป้อมขึ้นตามปากน้ำสำคัญ

ลักษณะของป้อมก่อด้วยอิฐถือปูน กว้างประมาณศอกเศษ สูงประมาณ 6 ศอก ไม่มีป้อมยาม มีแต่หอรบ ตามช่องของกำแพงป้อมมีปืนใหญ่ประจำการไว้ สำหรับป้องกันข้าศึกที่จะเข้ามาทางปากน้ำ กรมศิลปากร เคยประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 106 ตอนที่ 220 เมื่อวันที่ 14 ธันวาคม 2532

ปัจจุบันตัวป้อมเหลืออยู่เพียงสามด้าน คือ ด้านทิศเหนือ ทิศใต้ และทิศตะวันตก ซึ่งติดกับแม่น้ำท่าจีน มีการตัดกำแพงป้อมบางส่วนออกเพื่อใช้เป็นเส้นทางสัญจร เนื่องจากปัจจุบันภายในบริเวณป้อม เป็นสถานที่ตั้งศาลหลักเมือง และสวนสาธารณะ

อย่างไรก็ตาม ก่อนหน้านี้ป้อมวิเชียรโชฎกเคยมีสภาพทรุดโทรม อันเนื่องมาจากขาดการดูแลรักษา โดยเฉพาะด้านที่เป็นปืนใหญ่ มักจะมีบุคคลมักง่ายนำเศษขยะไปทิ้ง ด้านหลังกำแพงก็เต็มไปด้วยคราบสีดำ กลิ่นปัสสาวะ รวมทั้งยังเป็นแหล่งมั่วสุมวัยรุ่นเสพยาเสพติด และกระทำอนาจาร

เป็นที่น่าอเน็จอนาถใจแก่ผู้พบเห็น ทั้งคนสมุทรสาคร ไปถึงแขกบ้านแขกเมือง น่าอับอายขายหน้า!!!

ปัจจุบันแม้จะมีการบูรณะป้อมวิเชียรโชฎกไปแล้ว แต่ปัญหาเดิมๆ อันเนื่องมาจากผู้ไม่หวังดีต่อบ้านเมือง ด้วยความมักง่ายและคึกคะนอง กำลังจะทำให้โบราณสถานแห่งนี้ถูกย่ำยีอีกครั้ง ซึ่งเท่ากับเป็นการเหยียบย่ำหัวใจคนสมุทรสาครอีกส่วนหนึ่งที่มีความรัก และหวงแหนบ้านเกิดเมืองนอนแห่งนี้

แม้โบราณสถานแห่งนี้จะอยู่ในความรับผิดชอบของกรมศิลปากร แต่ก็เป็นการยากที่จะเข้าถึงและบูรณะซ่อมแซมบ่อยครั้ง ล่าสุดได้โอนภารกิจการดูแลโบราณสถานในส่วนของกรมศิลปากรให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ดูแล ซึ่งจะต้องทำหน้าที่ดูแลบูรณะโบราณสถานทั้งหมด

และเป็นที่น่าสังเกตว่า ปัญหาเล็กๆ กับป้อมวิเชียรโชฎกแห่งนี้ ก็ไม่สมารถดูแลกันได้ จะต่างอะไรกับสถนที่บริเวณโดยรอบ ทั้งสวนสาธารณะที่ปล่อยให้คนจรจัดก่อเหตุอาชญากรรม จี้ปล้นผู้สัญจรไปมาในยามค่ำคืน รวมทั้งวัยรุ่นที่เข้ามามั่วสุมโดยไม่มีใครเหลียวแล

อย่าปล่อยให้ปัญหานี้กลายเป็นการทำผักชีโรยหน้าจนกลายเป็นวัฎจักร หากแต่คนที่มีหน้าที่ดูแลบ้านก็ต้องดูแลบ้าน ขอฝากผู้ที่เกี่ยวข้อง ทั้งจังหวัดสมุทรสาคร เทศบาลนครสมุทรสาคร และตำรวจ สภ.เมืองสมุทรสาคร ช่วยดูแลบ้านนี้เมืองนี้ให้สมกับเป็นบ้านเกิดเมืองนอนของคนสมุทรสาครทุกคน

ไม่เช่นนั้น เพียงแค่บ้านตัวเองยังดูแลรักษาไว้ไม่ได้ แล้วคนสมุทรสาครจะอยู่กันอย่างไร?